Cuộc khởi nghĩa chàng Lía
Nhạc và lời : XUÂN SANG
Mây vương màu tím khung trời trong sương lạnh
tiếng hờn trong gió còn vọng khắp nơi nơi !
Chí trai nam nhi nào sá chi gian nguy
tuổi vừa mới khôn đã biết hết trong ngoài
hào hùng đứng lên phất cao cờ khởi nghĩa
hiên ngang đánh trại xua tan quân gian tà.
TRUÔNG MÂY danh địa tiếng còn vang vang mãi
dẫu xa vạn dặm người vẫn nhớ tên anh
Chàng Lía của chúng em một tấm gương hi sinh
Chàng Lía của chúng em là tiếng chuông cho đời
Chúng em yêu chàng Lía, chàng Lía chúng em mến.
Lời hứa của chúng em chăm Lo học tập để thành cháu ngoan.
Chàng Lía của chúng em vụt sáng như sao băng
chàng Lía của chúng em là tiếng thơm cho đời
Chúng em yêu chàng Lía, chàng Lía chúng em mến.
điều ước của chúng em chung......vai góp sức xây dựng nước nhà.
TƯ LIỆU LỊCH SỬ LIÊN QUAN ĐẾN BÀI HÁT
CHÀNG LÍA
Lía là tên còn như họ là gì thì chưa ai rõ. Truyền thuyết dân gian vùng Bình Định kể rằng, Lía là con một gia đình nông dân nghèo khổ, cha mất sớm, mẹ đưa Lía về quê ngoại ở Phú Lạc, huyện Tuy Viễn, phủ Qui Nhơn (nay thuộc xã Bình Thành, huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định). Gia cảnh bần hàn, Lía phải đi ở chăn trâu cho một phú hộ, chịu sự hành hạ, đánh đập rất khổ cực, vì thế Lía sớm có tinh thần quật khởi. Lía là người khoẻ mạnh, tính khí khái, thông minh, nhanh nhẹn và giỏi võ nghệ.
Sau khi mẹ qua đời, Lía về Phù Ly (nay thuộc huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định) thăm mộ cha rồi bỏ đi ngao du. Bấy giờ ở Truông Mây (nay cũng thuộc huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định) có một nhóm người nổi dậy chống chính quyền họ Nguyễn do Hồ và Nhẫn cầm đầu, dân đương thời thường gọi là cha Hồ, chú Nhẫn. Cũng tương tự như Lía, Hồ và Nhẫn là tên, còn họ là gì thì chưa rõ. Chẳng bao lâu sau khi đến Truông Mây, Lía trở thành thủ lĩnh của nhóm này. Lía chủ trương lấy của nhà giàu chia cho người nghèo. Truông Mây nhanh chóng được xây dựng thành một căn cứ khá vững chắc. Từ Truông Mây, lực lượng của Lía đã táo bạo tấn công vào tận phủ Quy Nhơn và giết chết viên Tuần Phủ của phủ này. Chúa Nguyễn đã đem quân đến bao vây Truông Mây hòng triệt tiêu nguồn cung cấp lương thực và thực phẩm của nghĩa quân. Nhân dân ai ai cũng căm giận và khéo léo tìm cách tiếp tế cho Lía :
Chiều chiều én liệng Truông Mây
Cảm thương chàng Lía bị vây trong thành.
Sau một thời gian dài khép chặt vòng vây, quân đội của chúa Nguyễn đã ồ ạt tấn công vào căn cứ Truông Mây, dù chiến đấu rất dũng cảm nhưng nghĩa sĩ của Lía vẫn không sao chống đỡ nổi, bị đàn áp rất dã man, chàng Lía buồn vì chí lớn không thành nên đã tự sát.
Lía là đại diện xuất sắc của ý chí nông dân Đàng Trong giữa thế kỷ XVII trong cuộc đấu tranh chống giai cấp phong kiến họ Nguyễn bóc lột, là người đồng hương, cũng là tấm gương sáng ngời để sau đó ba anh em Tây Sơn noi theo, chung tay tạo nên cơn bão lửa quật khởi ở nửa sau thế kỷ XVIII.