Bài: BỆNH LAO
Mục tiêu: - Trình bày được kiến thức cơ bản về bệnh lao: nguyên nhân, dấu hiệu, điều trị, các biện pháp phòng ngừa
Thời lượng: 60 phút
Đối tượng: Giáo viên, nhân viên, cán bộ y tế
NỘI DUNG
I. Vi khuẩn lao & sự lây truyền bệnh lao:
Bệnh lao là một bệnh nhiễm khuẩn do vi khuẩn lao “ Mycobacterium Tuberculosis” gây ra.
Bệnh lao có thể gặp ở tất cả các bộ phận cơ thể, trong đó lao phổi là thể bệnh phổ biến nhất và là nguồn lây chính cho cộng đồng.
Vi khuẩn lao có trong những hạt hoặc giọt nhỏ li ti bay lơ lửng trong không khí do người bệnh lao hắt hơi, ho hoặc nói sinh ra.
Đường lây nhiễm chủ yếu qua đường hô hấp, khi cơ thể hít phải những hạt nhiễm khuẩn và vi khuẩn lao di chuyển tới phế nang và có thể lan truyền khắp cơ thể
Bệnh lao có thể phát triển sớm sau khi nhiễm lao, tuy nhiên ở người bình thường khi nhiễm lao từ nhỏ sẽ có 10% nguy cơ mắc bệnh trong đời. Tuy nhiên ở những người có suy giảm miễn dịch như nhiễm HIV thì nguy cơ tăng lên > 10% một năm.
Một số vi khuẩn lao có thể ở trạng thái ngủ yên, và có thể sống trong nhiều năm trong cơ thể gọi là nhiễm lao tiềm ẩn và không có triệu chứng bệnh lao.
II. Nguồn lây:
Người bệnh lao phổi có ho khạc ra vi khuẩn lao vào môi trường không khí.
Người có triệu chứng nghi lao cũng là nguồn lây cho đến khi khi qui trình chẩn đoán kết thúc và đuợc chẩn đoán kết luận là không mắc lao.
III. Những dấu hiệu nghi ngờ mắc lao:
- Ho kéo dài trên 2 tuần: Ho khan, ho có đàm, ho ra máu → triệu chứng nghi lao quan trọng nhất.
- Có thể kèm theo:
● Gầy sút, chán ăn, mệt mỏi
● Sốt nhẹ về chiều
● Ra mồ hôi “ trộm “ vào ban đêm
● Đau ngực hoặc khó thở
IV. Chẩn đoán lao phổi;
- Triệu chứng nghi lao
- Soi đàm trực tiếp tìm vi khuẩn lao: Tất cả những người có triệu chứng nghi lao phải được xét nghiệm đàm.
- X quang phổi.
- Thử phản ứng Tuberculin ( Test Mantoux)
► Khi có dấu hiệu nghi lao hãy đi thử đàm và được điều trị miễn phí bệnh lao
tại các phòng khám lao Quận /huyện hoặc BV Phạm Ngọc Thạch
V. Điều trị lao:
- Chương trình chống lao Quốc Gia cung cấp thuốc điều trị lao miễn phí.
- Điều trị sớm ngay sau khi được chẩn đoán làm giảm nhanh chóng khả năng lây
truyền bệnh lao.
- Thông thường, thời gian điều trị kéo dài 6- 8 tháng (thời gian điều trị, lọai thuốc sử dụng tùy theo tình trạng bệnh nhân và phác đồ điều trị):
► Giai đọan điều trị tấn công: Bệnh nhân được dùng 4 đến 5 loại thuốc, thời gian điều trị giai đoạn này kéo dài từ 2 đến 3 tháng.
► Giai đoạn điều trị củng cố: Bệnh nhân được dung 2 đến 3 loại thuốc, thời gian điều trị giai đoạn này kéo dài từ 4 đến 5 tháng.
- Điều trị phải được theo dõi và kiểm soát trực tiếp bởi cán bộ y tế.
- Nguyên tắc điều trị:
● Phối hợp các loại thuốc lao.
● Tuân thủ ĐÚNG phác đồ điều trị và liều lượng, không tự ý thêm, bớt hoặc
tự ý ngừng thuốc.
● Uống thuốc ĐỀU đặn.
● Điều trị ĐỦ thời gian qui định, không được bỏ điều trị giữa chừng.
- Tốt nhất là khi uống tất cả thuốc lao chung một lần duy nhất trong ngày vào buổi
sáng lúc bụng đói hoặc cách xa bữa ăn.
- Bệnh nhân lao phồi cần thử đàm theo dõi định kỳ theo huớng dẫn của nhân viên y tế.
► Điều trị lao không đúng → Bệnh lao đa kháng thuốc
VI. Phòng ngừa bệnh lao:
- Giảm nguy cơ nhiễm lao:
- Kiểm soát vệ sinh môi trường: Thông gió tốt ( quạt hút, thông khí tự nhiên ), đủ ánh sáng mặt trời ( mở cửa sổ ).
- Thay đổi hành vi (vệ sinh hô hấp): giảm các hạt nhiễm khuẩn ra môi trường xung quanh.
● Dùng khẩu trang, khăn che miệng khi tiếp xúc nói chuyện với người khác, khi hắt hơi, ho.
► Bảo vệ hô hấp để không hít những hạt mù nhiễm khuẩn lao thông qua những dụng cụ bảo vệ đường hô hấp cá nhân.
● Khạc đàm vào giấy, ca hoặc bô có nắp đậy, đúng nơi qui định, rửa tay bằng xà phòng.
2. Giảm tiếp xúc nguồn lây:
- Cách ly: Nên có nơi chăm sóc điều trị cho những người mắc bệnh lao phổi.
- Phòng ở của người bệnh cần được vệ sinh sạch sẽ, rửa nhà bằng dung dịch sát trùng (nước Javel )
3. Giảm nguy cơ chuyển từ nhiễm lao sang bệnh lao:
- Tiêm ngừa lao (Vaccine BCG) cho trẻ sơ sinh do Chương trình tiêm chủng mở rộng thực hiện nhằm giúp cho cơ thể hình thành miễn dịch chống lại bệnh lao.
CÂU HỎI LƯỢNG GIÁ
Câu 1: Kể nguyên nhân gây ra bệnh lao?
Câu 2: Đường lây truyền của bệnh lao (chọn 1 câu đúng nhất):
- Khi ho
- Khi hắt hơi
- Câu a, b đúng
- Câu a, b sai
Câu 3: Những dấu hiệu nghi ngờ mắc lao phổi (chọn 1 câu đúng nhất):
- Ho kéo dài trên 2 tuần
- Chán ăn, sốt cao
- Đau lưng hoặc khó thở
- Cả 3 câu đều đúng
Câu 4: Để chữa lành bệnh lao, cần phải (chọn 1 câu đúng nhất):
- Uống thuốc lao Đúng – Đủ - Đều
- Uống thuốc lao 1 lần duy nhất trong ngày lúc bụng đói.
- Uống thuốc lao lúc bụng no
- Câu a, b đúng
Câu 5: Phòng ngừa bệnh lao (chọn 1 câu đúng nhất):
- Che miệng khi ho, hắt hơi
- Giảm tiếp xúc nguồn lây
- Tiêm ngừa lao cho trẻ sơ sinh.
- Cả 3 câu đều đúng.