Bài 3: Tác hại của thuốc lá
Mục tiêu:
- Trình bày được các tác hại của hút thuốc lá và hút thuốc lá thụ động
- Thực hiện nghiêm không hút thuốc hoàn toàn trong nhà và trong khuôn viên trường Thời lượng: từ 30-60 phút
Đối tượng: Cán bộ, giáo viên, nhân viên của nhà trường
NỘI DUNG
* Vì sao thế giới ngày càng chống thuốc lá?
- Khoa học-y học ngày càng phát triển, ngày càng chứng minh:
+Thuốc lá có rất nhiều chất độc hại gây nhiều bệnh tật và tử vong
+Thuốc lá gây hại cho bản thân người hút và những người xung quanh không hút nhưng hít phải khói thuốc
* Tác hại về kinh tế, môi trường, cháy nổ…
- Một thói quen không tốt trong một xã hội phát triển
Thuốc lá:
- Là sản phẩm không khuyến khích sử dụng
- Không khuyến khích sản xuất, kinh doanh…
- Chiều hướng thu hẹp dần
Đe dọa tính mạng trực tiếp, ngay tức thì nếu thuốc lá gây cháy nổ
* Nghiện thuốc lá không chỉ đơn giản là một thói quen
- q Rối loạn tâm thần và hành vi: F01-F99
- – F01-F09 Rối loạn tâm thần do các bệnh thực thể
- – F10-F19 Rối loạn tâm thần, hành vi do dùng chất hướng thần
- F10 Nghiện rượu
- F11 Nghiện ma túy
- F17 Nghiện nicotine
- F19 Nghiện các thuốc hướng thần khác
- – F20-F29 Tâm thần phân liệt, rối loạn dạng tâm thần phân liệt và ảo giác, các dạng rối loạn tâm thần không liên quan khí sắc khác
Hậu quả là:
Người nghiện phải tiếp tục hút thuốc lá để:
- Duy trì được những cảm giác dễ chịu do hút thuốc lá mang lại
- Tránh né những cảm giác khó chịu do thiếu thuốc lá gây ra.
* Mức độ gây nghiện của các chất gây nghiện khác nhau
|
Mức độ nghiện
|
Heroin
|
Cocain
|
Rượu
|
Cần sa
|
Thuốc lá
|
|
Không
|
18%
|
14%
|
47%
|
49%
|
13%
|
|
Nhẹ
|
9%
|
10%
|
14%
|
18%
|
27%
|
|
Vừa
|
9%
|
19%
|
12%
|
13%
|
40%
|
|
Nặng
|
64%
|
57%
|
27%
|
20%
|
20%
|
- Nghiện thuốc lá bao gồm:
+ Nghiện chất (Nicotin)
+ Nghiện hành vi, thói quen
+ Nghiện nhận thức
* Tại sao người ta hút và nghiện thuốc lá?
- Do yếu tố xã hội: thuốc lá đã tồn tại ở Việt nam từ rất lâu
- Do yếu tố tâm lý: sành điệu, bắt chước, đua đòi…
- Do yếu tố sinh học là chất Nicotin gây nghiện: Nicotin sử dụng ở liều thấp, tạo ra sự sảng khoái nhẹ nhàng, làm dịu cơn đói và bớt mệt mỏi. Chỉ cần vài giây sau khi rít một hơi thuốc lá vào phổi, chúng ta sẽ cảm nhận được những kích thích của chất Nicotine lên hệ thần kinh trung ương và lên toàn cơ thể.
* Thành phần hóa học của khói thuốc
- 7000 chất độc hóa học
- 69 chất gây ung thư
- Chất nhựa hắc ín (Tar)
- Chất phụ gia (Amoniắc)
- Các-bon mô nô-xít (CO)
- Chất Nicotin gây nghiện: một điếu thuốc chứa 1-3mg
Hơn 7000 hóa chất khác nhau trong số đó có 69 chất sinh ung thư đã được xác định
Nicotin:
- Gây nghiện thực thể
- Tác dụng có hại trên tim mạch:
- – Gây co thắt động mạch vành, tăng huyết áp và nhịp tim khi hút 2 – 3 điếu thuốc đầu tiên trong ngày, nicotin thay thế liều ổn định không gây hiệu ứng này
- – Gây huyết khối động mạch
- Tác dụng lên hormon sinh dục:
- – Giảm nồng độ estrogen nên gây mãn kinh sớm
- Không sinh ung thư
Chất nicotine trong thuốc lá làm giảm cholesterol tốt (HDL) và tăng cholesterol xấu (LDL) trong máu
Monoxide carbon (CO)
- Ái lực với Hemoglobin (Hb) 200 lần mạnh hơn oxy, vì thế cạnh tranh với oxy để gắn vào Hb
- Tăng nặng các hậu quả của hẹp động mạch vành vì làm nặng hơn giảm oxy mô à Tăng nguy cơ xảy ra biến cố tim mạch
- Gắn kết với myoglobine (thời gian bán hủy = 6 giờ)
* Tác hại thuốc lá đến sức khỏe-bệnh tật và tử vong do sử dụng thuốc lá trên thế giới
- – Thuốc lá là nguyên nhân gây tử vong có thể phòng tránh được.
- – 50% số người hút thường xuyên chết vì thuốclá
- – Những người hút thuốc lá giảm thọ từ 8-23 năm
- – Thế giới mỗi năm 5 triệu người chết.
- – Thế kỷ 20: 100 triệu người chết do thuốc lá.
- – Thế kỷ 21: ước tính 1 tỷ người.
- – Tiếp tục gia tăng ở các nước đang phát triển
- Không phải tất cả những người hút thuốc là bị bệnh, bị ung thư…
Nhưng hầu hết những người là bị bệnh do thuốc lá, bị ung thư là có hút thuốc
Những người hút thuốc bị bệnh do thuốc lá, bị ung thư gấp nhiều lần hơn người không hút.
- Không biết trước người nào hút thuốc sẽ bị bệnh, bị ung thư. Tác hại của thuốc lá âm thầm và từ từ, rồi một ngày nào đó bệnh xuất hiện thì mới biết bị bệnh do hút thuốc.
- Một số người bỏ, cai thuốc lá sau khi đã mắc bệnh, có biến chứng, di chứng.
- Mắc các bệnh do hút thuốc thường khó cứu chữa.
Thuốc lá là nguyên nhân của 6 trong 8 nguyên nhân tử vong hàng đầu
Thuốc lá sẽ giết chết hơn 175 triệu người toàn cầu 2005 – 2030
4 nhóm bệnh lý chính:
+ Hô hấp
+ Ung thư
+ Tim mạch
+ Sinh dục – Thai Sản
Tỷ lệ ung thư phổi ở người hút thuốc cao gấp 10 lần so với người không hút thuốc
* Tác hại của thuốc lá đến sức khỏe
- – Ung thư phổi: tỉ lệ cao gấp 10 lần
- – Ung thư thanh quản, miệng: gấp13 lần
- – Người hút thuốc có tỷ lệ ung thư miệng cao gấp 27 và ung thư thanh quản cao gấp 12 lần người không hút thuốc
- – Ung thư miệng cao gấp 27 lần người không hút thuốc
- – Bệnh mạch vành: nguy cơ tăng 10 - 15 lần
- – Xơ vữa động mạch: cao hơn 1,5 - 2 lần
- – Nhồi máu cơ tim
- – Tai biến mạch máu não: cao gấp 2 - 4 lần
- – Xuất huyết não
- – Khói thuốc lá gây hư răng, vàng răng
- – Động mạch bị viêm, sưng gây tắc nghẽn khiến máu không đến được một số bộ phận trên cơ thể làm hoại tử là một trong những tác hại do thuốc lá gây ra...
- – Thuốc lá gây bất lực - yếu sinh lý
- – Thuốc lá làm giảm khả năng sinh dục, gây bất lực - Tăng nguy cơ vô sinh ở cả 2 giới
* Tác hại của thuốc lá với phụ nữ:
- Thuốc lá gây lão hóa da
- Thuốc lá còn nhiều tác hại khác với phụ nữ:
- Các hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe cho Phụ nữ có thai, thai nhi và các hậu quả lâu dài ảnh hưởng tới hành vi trẻ. (nguồn WHO 2008)
- Nguy cơ sẩy thai ở Phụ nữ hút thuốc cao gấp 3 lần Phụ nữ không hút thuốc
- Thai chết lưu
- Giảm cân nặng trẻ sơ sinh
* Tác hại trên phụ nữ có thai:
1. Sảy thai tự nhiên
2. Thai chậm tăng trưởng trong tử cung
3. Thai ngoài tử cung
4. Sinh non
* Tác hại trên bào thai:
- – Mẹ hút thuốc lá à thai giảm cử động, tăng nhịp tim
- – Mẹ hút thuốc lá 3 tháng đầu thai kỳ à nguy cơ sứt môi và hở hàm ếch ở trẻ
- – Nguy cơ sẩy thai ở phụ nữ hút thuốc cao gấp 3 lần so với phụ nữ không hút thuốc
- – Thai chết lưu
- – Giảm cân nặng trẻ sơ sinh từ 200-400gram
* Hút thuốc lá thụ động
- Khái niệm: Hút thuốc thụ động là hít phải khói thuốc trong môi trường không khí, trong đó bao gồm khói thuốc từ đầu điếu thuốc đang cháy và khói thuốc do người hút thuốc thở ra
- Nguy cơ của hút thuốc lá thụ động
* Tình hình sử dụng thuốc lá tại Việt Nam:
Tình hình sử dụng thuốc lá và phơi nhiễm khói thuốc lá tại Việt Nam:
* Bệnh tật và tử vong do sử dụng thuốc lá gây ra tại việt nam
* Tổn thất kinh tế gây ra do sử dụng thuốc lá tại việt nam
Gánh nặng kinh tế do thuốc lá gây ra
* Nghiên cứu chi phí bệnh tật sử dụng cách tiếp cận “hiện mắc”
Hướng dẫn “Đánh giá chi phí của hút thuốc lá” của WHO
- Giới thiệu
- Kết luận
- Trẻ em rất dễ nhiễm với khói thuốc lá
- Phụ nữ có thai và cho con bú
- Đối với người lớn
- Tác hại của hút thuốc thụ động
- – Người hít phải khói thuốc cũng bị mắc các bệnh giống như những người hút thuốc: ung thư phổi, các bệnh đường hô hấp và tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
- – Người thường xuyên hít phải khói thuốc bị ung thư phổi cao hơn 26% so với những người không hít phải khói thuốc.
- – Người không hút thuốc nhưng làm việc thường xuyên với trong môi trường có khói thuốc có thể hít vào lượng khói thuốc tương đương với việc hút 5 điếu thuốc một ngày
- – Việt Nam nằm trong nhóm 15 nước có số người hút thuốc lá nhiều nhất trên thế giới
- – Tỷ lệ hút thuốc ở nam giới 47,4%; nữ giới 1,4% (GATS 2010) ~ 15,3 triệu người trưởng thành ở Việt Nam đang hút thuốc lá (trung bình cứ 2 nam giới có 1 người hút thuốc)
- – 2/3 phụ nữ và trẻ em thường xuyên hít phải khói thuốc lá tại nhà
- – 33 triệu người không hút thuốc thường xuyên hít phải khói thuốc tại nhà
- – > 5 triệu người trưởng thành không hút thuốc thường xuyên hít phải khói thuốc tại nơi làm việc
- – Hiện nay,40.000 người tử vong/nămvì các bệnh có liên quan đến sử dụng thuốc lá tại Việt Nam. Năm 2030, con số này sẽ tăng lên thành 70.000 người/năm.
- – Nghiên cứu bệnh viện K (2000): Tỷ lệ bệnh nhân ung thư phổi có hút thuốc lá: 96,8%; không hút thuốc: 3,2%.
- – Nghiên cứu Viện CL&CSYT (2011): Bệnh tật và tử vong sớm do thuốc lá gây ra làm mất đi > 1,5 triệu năm sống khỏe mạnh của người Việt Nam. Gánh nặng bệnh tật và tử vong do thuốc lá gây ra chiếm 12% tổng gánh nặng bệnh tật và tử vong tại Việt Nam.
- – Thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây ra tử vong ở nam giới Việt Nam, với gần 11% tổng số ca tử vong ở nam là do các bệnh liên quan đến thuốc lá (Viện Chiến lược và Chính sách Y tế 2011)
- 22.000 tỷ VND/năm 2012: mua thuốc lá
- 23.139 tỷ VND/năm: Tổng chi phí điều trị và chi phí do mất khả năng lao động vì ốm đau và tử vong sớm cho 5 nhóm bệnh trên tổng số 25 nhóm bệnh do thuốc lá gây ra.
- Các chi phí chưa tính được gồm:
- Chi phí điều trị 20 nhóm bệnh còn lại (Thái Lan: tổng > 414 triệu USD/năm)
- Chi phí của năng suất lao động bị mất do mắc bệnh và tử vong sớm liên quan đến thuốc lá (Mỹ: 167 tỷ USD/năm; Úc: 23 tỷ USD/năm)
- Chi phí nghỉ giữa giờ để hút thuốc
- Chi phí tổn thất do cháy nổ liên quan đến thuốc lá (Úc: 63 triệu AUD/năm; Canada: 81,5 triệu CAD/năm)
- Chi phí do phá rừng trên diện rộng để lấy gỗ sấy thuốc lá
- Chi phí vệ sinh tăng lên do sử dụng thuốc lá
- 5 Nhóm bệnh nằm trong nghiên cứu:
- Nhóm bệnh ung thư phổi
- Nhóm bệnh ung thư đường hô hấp, tiêu hóa trên
- Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính
- Bệnh tim thiếu máu cục bộ
- Đột quỵ
- Hút thuốc lá (chủ động và thụ động) là nguyên nhân gây bệnh hô hấp, tim mạch, ưng thư và nhiều bệnh khác.
- Nền kinh tế thế giới mất khoảng 500 tỷ USD/năm vì thuốc lá (chi phí y tế, mất ngoại hối, chi phí bảo hiểm, giảm năng suất lao động, v.v…)
- Gánh nặng kinh tế của thuốc lá: chi phí y tế (trực tiếp và gián tiếp) của các bệnh liên quan đến thuốc lá
- Úc : 1,4% GDP (Robson & Single, 1995)
- Canada: 1,9% GDP (Robson & Single, 1995)
- Nhật: 1,1% GDP (Goto & Watanabe, 1995)
- Mỹ: 2,0% GDP (Robson & Single, 1995)
- Hút thuốc lá tạo ra gánh nặng kinh tế lớn cho xã hội Việt Nam.
- Tổng gánh nặng kinh tế do hút thuốc lá gây ra trong 5 nhóm bệnh liên quan đến hút thuốc lá ở Việt Nam năm 2011 là 23.139,3 tỷ đồng (0.91% tổng GDP của cả nước)
Tác hại của thuốc lá
Ảnh hưởng kinh tế quốc gia:
- Đất canh tác các loại cây lương thực bị thu hẹp
- Dùng củi để sấy thuốc lá Þ nạn phá rừng
- Sử dụng một lượng giấy khổng lồ để cuốn thuốc lá, làm bao bì và quảng cáo
- Rác rưởi do thuốc lá, lượng thuốc trừ sâu, sử dụng cho những cánh đồng thuốc lá ảnh hưởng xấu đến môi trường sống, tác hại đến sức khỏe của cộng đồng
- Tàn thuốc lá đang cháy có thể gây những trận hỏa hoạn lớn ảnh hưởng nghiêm trọng đến kinh tế của nạn nhân và quốc gia
* Ảnh hưởng kinh tế gia đình:
- – Tốn tiền mua thuốc lá làm giảm thu nhập gia đình
- – Tiền săn sóc y tế cho bản thân người hút và những người còn lại trong gia đình phải hút thuốc lá thụ động
- – Lương sẽ bị cắt giảm do số ngày nghỉ ốm gia tăng
- – Khả năng làm việc để kiếm tiền cho gia đình giảm sút (đặc biệt trong những trường hợp người nghiện là lao động chính)
=> Ảnh hưởng đến hạnh phúc gia đình
Không hút thuốc ta được lợi gì?
1. Sức khỏe tốt hơn
2. Sống lâu và có ích hơn
3. Những người thân trong gia đình cũng sẽ khỏe mạnh (không bị hút thuốc là thụ động)
4. Tiết kiệm tiền bạc, ổn định kinh tế gia đình
5. Làm gương tốt cho con cái, gia đình và bạn bè đồng nghiệp…
* Các mức độ chuyển đổi hành vi hút thuốc lá
1- Không hút thuốc
2- Nếu đã hút thì bỏ
3- Nếu chưa bỏ được thì giảm
4- Nếu chưa bỏ, chưa giảm, còn hút:
- Hút nơi không có người khác
- Không hút gần thai phụ, trẻ em, phụ nữ, người già…
- Không hút thuốc trong nhà
- Không hút thuốc ở những nơi công cộng đã bị cấm và cố gắng từ bỏ thuốc lá
- Không hút thuốc lá lậu
- Không mời người khác hút thuốc
- Giữ vệ sinh chung, bỏ tàn, mẩu thuốc lá đúng nơi quy định khi hút thuốc lá tại những địa điểm được phép hút thuốc lá.
* Điều 13. Nghĩa vụ của người hút thuốc lá
1. Không hút thuốc lá tại địa điểm có quy định cấm hút thuốc lá.
2. Không hút thuốc lá trong nhà khi có trẻ em, phụ nữ mang thai, người bệnh, người cao tuổi.
3. Giữ vệ sinh chung, bỏ tàn, mẩu thuốc lá đúng nơi quy định khi hút thuốc lá tại những địa điểm được phép hút thuốc lá.
CÂU HỎI LƯỢNG GIÁ
Câu 1: Theo anh/ chị, hút thuốc lá ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe?
Câu 2: Hút thuốc lá thụ động là gì? Hút thuốc lá thụ động có ảnh hưởng đến sức khỏe như thế nào?
Câu 3: Tác hại của hút thuốc lá?
Câu 4: Vì sao người ta hút và nghiện thuốc lá?