Bài 4: Tác hại của hút thuốc và hút thuốc thụ động
Mục tiêu:
- Trình bày được các tác hại của hút thuốc lá và hút thuốc lá thụ động
- Thực hiện không hút thuốc
- Áp dụng vận động người thân không hút thuốc
Thời lượng: + Học sinh tiểu học: từ 15-30 phút
+ Học sinh trung học cơ sở: từ 30-60 phút
Đối tượng: Học sinh cấp tiểu học, trung học cơ sở
NỘI DUNG
* Vì sao thế giới ngày càng chống thuốc lá?
- Khoa học - Y học ngày càng phát triển, ngày càng chứng minh:
+Thuốc lá có rất nhiều chất độc hại gây nhiều bệnh tật và tử vong
+Thuốc lá gây hại cho bản thân người hút và những người xung quanh không hút nhưng hít phải khói thuốc
-Tác hại về kinh tế, môi trường, cháy nổ…
- Một thói quen không tốt trong một xã hội phát triển
* Tình hình sử dụng thuốc lá tại việt nam
- Việt Nam nằm trong nhóm 15 nước có số người hút thuốc lá nhiều nhất trên thế giới
- Tỷ lệ hút thuốc ở nam giới 47,4%; nữ giới 1,4% (GATS 2010) ~ 15,3 triệu người trưởng thành ở Việt Nam đang hút thuốc lá (trung bình cứ 2 nam giới có 1 người hút thuốc)
- 2/3 phụ nữ và trẻ em thường xuyên hít phải khói thuốc lá tại nhà
- 33 triệu người không hút thuốc thường xuyên hít phải khói thuốc tại nhà
- > 5 triệu người trưởng thành không hút thuốc thường xuyên hít phải khói thuốc tại nơi làm việc
Nếu không có biện pháp can thiệp:
v 10 % Dân số Việt Nam (khoảng 7,5 triệu người sẽ chết sớm vì hút thuốc lá
v Theo ước tính của tổ chức Y Tế Thế Giới :
Vào năm 2020 số người Việt Nam chết do sử dụng thuốc lá sẽ nhiều hơn số người chết do HIV/AID, lao, tai nạn giao thông và tự tử cộng lại.
* Tỷ lệ người sử dụng các sản phẩm thuốc lá có khói
* Thành phần hóa học của thuốc lá
- Chất nhựa hắc ín (Tar)
- 7000 chất độc hoá học
- 70 chất gây ung thư
- Chất phụ gia (Amôniắc)
- Các-bon mô nô-xít (CO)
- Chất Nicotin: một điếu thuốc chứa 1-3mg
* Tại sao người ta hút và nghiện thuốc lá?
- Do yếu tố xã hội: thuốc lá đã tồn tại ở Việt nam từ rất lâu
- Do yếu tố tâm lý: sành điệu, bắt chước, đua đòi…
- Do yếu tố sinh học là chất Nicotin gây nghiện: Nicotin sử dụng ở liều thấp, tạo ra sự sảng khoái nhẹ nhàng, làm dịu cơn đói và bớt mệt mỏi. Chỉ cần vài giây sau khi rít một hơi thuốc lá vào phổi, chúng ta sẽ cảm nhận được những kích thích của chất Nicotine lên hệ thần kinh trung ương và lên toàn cơ thể.
* Thành phần các chất trong khói thuốc lá
- Khói thuốc chính
+ Thể hơi (92%)
- N2 , O2, H2 : 73%
- CO2, CO : 17%
- Acrolein, Formaldehyd, NH3
- Cyan, Hydroxyd, Acéton : 2%
+ Thể hạt (8%)
- Nicotin 0,5%) , hắc ín (6,7)
- Chất gây ung thư : 3,4 Benzopyren, Anthracen, Phenanthracen
- Chất hỗ trợ gây Ung thư : Cathecol
- Pyren, Proncotor, Cadimi
- Nước : 0,8%
- Khói thuốc phụ
Chứa các chất rất độc hại
- Carbon monocid (CO) = 15 lần
- Nicotin = 21 lần
- Formaldehyd (50) = lần
- Benzopyren = 20 lần
- Beta-naptylamin = 39 lần
- Dimethylnitrosamin = 130 lần
- Aminobiphe’nyl = 31 lần
- Ammonia = 170 lần
- ð Khói thuốc lá phụ độc hại hơn khói thuốc lá chính nhiều lần
* Những tác hại do thuốc lá gây ra
1. Rụng tóc
2. Đục thủy tinh thể
3. Da nhăn
4. Giảm thính lực
5. Ung thư da
6. Sâu răng
7. Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính
8. Loãng xương
9. Bệnh tim mạch
10. Ung thư dạ dày
11. Vàng ngón tay
12. Ung thư cổ tử cung
13. Tinh trùng biến dạng
14. Bệnh vảy nến
15. Viêm tắc mạch máu
16. Ung thư phồi và các cơ quan khác (mũi, miệng, lưỡi, tuyến nước bọt, họng, thanh quản, thực quản, thận, dương vật, tụy v.v…)
* Các nguy cơ bệnh lý thường gặp khi hút thuốc lá
1. Bệnh lý ở phổi
- Bệnh phế quản phổi mạn tính tắt nghẽn
v Ung thư phổi
2. Bệnh lý hệ mạch máu
- Bệnh xơ vữa động mạch: cao hơn 1,5-2 lần
- Bệnh động mạch vành (nhồi máu cơ tim): nguy cơ tăng 10-15 lần
- Bệnh thuyên tắc động mạch
- Tai biến mạch máu não:cao gấp 2-4 lần
3. Ung thư các cơ quan khác
- Ung thư phổi: tỉ lệ cao gấp 10 lần
- Ung thư thanh quản, miệng: gấp13 lần
- Ung thư thực quản
- Ung thư bàng quang và thận
- Ung thư cổ tử cung
Động mạch bị viêm, sưng gây tắc nghẽn khiến máu không đến được một số bộ phận trên cơ thể làm hoại tử là một trong những tác hại do thuốc lá gây ra...
4. Các ảnh hưởng của thuốc lá lên chức năng sinh sản
- Rối loạn kinh nguyệt
- Có thể gây hiếm muộn
- Thai nghén
- Giảm trọng lượng thai nhi trung bình khoảng 200g
- Sinh non
- Băng huyết sau sinh
- Gia tăng tần suất sẩy thai ngẫu nhiên
- Gia tăng tần suất sinh ra thai nhi bị bất thường bẩm sinh
- Thai lạc chổ
- Loãng xương
- Giảm trọng lượng thai nhi trung bình khoảng 200g
- Bào thai
Hội chứng chết đột ngột ở trẻ sơ sinh
Chết non
Hội chứng COPD gây tử vong
- Thời kỳ cho con bú
Nicotine được thải qua sữa cĩ thể ảnh hưởng đến trẻ sơ sinh
* Các bệnh khác do hút thuốc lá
- Bệnh đường tiêu hóa
- Bệnh lý về Tai – Mũi – Họng
- Những rối loạn về da
- Mắt bị mờ sớm, nhìn kém, phân biệt màu sắc kém
- Bệnh về hệ sinh dục
* Hút thuốc lá thụ động
- Định nghĩa: Hút thuốc lá thụ động là hít phải khói thuốc trong môi trường không khí, trong đó bao gồm khói thuốc từ đầu điếu thuốc đang cháy và khói thuốc do người hút thuốc thở ra.
- Nguy cơ của hút thuốc lá thụ động
- Trẻ em rất dễ nhiễm với khói thuốc lá
- Phụ nữ có thai và cho con bú
- Đối với người lớn: Tác hại thụ động khi tiếp xúc với thuốc lá
* Gánh nặng kinh tế do thuốc lá gây ra
- 22.000 tỷ VND/năm 2012: mua thuốc lá
- 23.139 tỷ VND/năm: Tổng chi phí điều trị và chi phí do mất khả năng lao động vì ốm đau và tử vong sớm cho 5 nhóm bệnh trên tổng số 25 nhóm bệnh do thuốc lá gây ra.
- 5 Nhóm bệnh nằm trong nghiên cứu:
- – Nhóm bệnh ung thư phổi
- – Nhóm bệnh ung thư đường hô hấp, tiêu hóa trên
- – Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính
- – Bệnh tim thiếu máu cục bộ
- – Đột quỵ
* Ảnh hưởng kinh tế gia đình
- Tốn tiền mua thuốc lá làm giảm thu nhập gia đình
- Tiền săn sóc y tế cho bản thân người hút và những người còn lại trong gia đình phải hút thuốc lá thụ động
- Lương sẽ bị cắt giảm do số ngày nghỉ ốm gia tăng
- Khả năng làm việc để kiếm tiền cho gia đình giảm sút (đặc biệt trong những trường hợp người nghiện là lao động chính)
- ð Ảnh hưởng đến hạnh phúc gia đình
* Ảnh hưởng kinh tế quốc gia
- Đất canh tác các loại cây lương thực bị thu hẹp
- Dùng củi để sấy thuốc lá Þ nạn phá rừng
- Sử dụng một lượng giấy khổng lồ để cuốn thuốc lá, làm bao bì và quảng cáo
- Rác rưởi do thuốc lá, lượng thuốc trừ sâu, sử dụng cho những cánh đồng thuốc lá ảnh hưởng xấu đến môi trường sống, tác hại đến sức khỏe của cộng đồng
- Tàn thuốc lá đang cháy có thể gây những trận hỏa hoạn lớn ảnh hưởng nghiêm trọng đến kinh tế của nạn nhân và quốc gia
* Không hút thuốc ta được lợi gì?
- Sức khỏe tốt hơn
- Sống lâu và có ích hơn
- Những người thân trong gia đình cũng sẽ khỏe mạnh (không bị hút thuốc là thụ động)
- Tiết kiệm tiền bạc, ổn định kinh tế gia đình
- Làm gương tốt cho con cái, gia đình và bạn bè đồng nghiệp…
* Luật phòng, chống tác hại thuốc lá
- Ngày 18/06/2012: Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá đãđược Quốc hội khóa XIII kỳ họp thứ 3 thông qua
- Luật có 5 chương – 35 điều
- Luật PCTH thuốc lá có hiệu lực từ ngày 01/05/2013
Điều 2. Giải thích từ ngữ
Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
1. Thuốc lá là sản phẩm được sản xuất từ toàn bộ hoặc một phần nguyên liệu thuốc lá, được chế biến dưới dạng thuốc lá điếu, xì gà, thuốc lá sợi, thuốc lào hoặc các dạng khác.
7. Địa điểm công cộng là nơi phục vụ chung cho nhu cầu của nhiều người.
Ví dụ về Địa điểm công cộng: Nhà hàng, quán ăn, quán cà phê, nơi làm việc, siêu thị, nhà sách, nhà bán vé-nhà chờ xe, rạp hát-nhà hát, rạp chiếu phim, cửa hàng băng-đĩa nhạc, trung tâm-nhà thi đấuTDTT, đình, chùa, nhà thờ,…
8. Nơi làm việc là nơi được sử dụng cho mục đích lao động.
Ví dụ: Cơ quan, đơn vị, văn phòng, cơ sở sản xuất,…
9. Trong nhà là nơi có mái che và có một hay nhiều bức tường chắn hoặc vách ngăn xung quanh.
“Trong nhà”: khu nhà tại các địa điểm công cộng
Điều 9. Các hành vi bị nghiêm cấm.
4. Người chưa đủ 18 tuổi sử dụng, mua, bán thuốc lá.
5. Sử dụng người chưa đủ 18 tuổi mua, bán thuốc lá.
6. Bán, cung cấp thuốc lá cho người chưa đủ 18 tuổi.
7. Bán thuốc lá bằng máy bán thuốc lá tự động; hút, bán thuốc lá tại địa điểm có quy định cấm.
8. Sử dụng hình ảnh thuốc lá trên báo chí, xuất bản phẩm dành riêng cho trẻ em.
9. Vận động, ép buộc người khác sử dụng thuốc lá.
Điều 11. Địa điểm cấm hút thuốc lá hoàn toàn
- Địa điểm cấm hút thuốc lá hoàn toàn cả trong nhà và trong phạm vi khuôn viên bao gồm:
a) Cơ sở y tế;
b) Cơ sở giáo dục (trừ các cơ sở giáo dục quy định tại điểm b khoản 2 Điều này: Trường cao đẳng, đại học, học viện được hút trong khuôn viên);
c) Cơ sở chăm sóc, nuôi dưỡng, vui chơi, giải trí dành riêng cho trẻ em;
d) Cơ sở hoặc khu vực có nguy cơ cháy, nổ cao.
2. Địa điểm cấm hút thuốc lá hoàn toàn trong nhà bao gồm:
a) Nơi làm việc;
b) Trường cao đẳng, đại học, học viện;
c) Địa điểm công cộng
(trừ các trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 11: Địa điểm cấm hút thuốc lá hoàn toàn cả trong nhà và trong phạm vi khuôn viên và khoản 1 Điều 12: Địa điểm cấm hút thuốc lá trong nhà nhưng được phép có nơi dành riêng cho người hút thuốc lá ) .
Địa điểm công cộng: Nhà hàng, quán ăn, quán cà phê, nơi làm việc, siêu thị, nhà sách, nhà bán vé-nhà chờ xe, rạp hát-nhà hát, rạp chiếu phim, cửa hàng băng-đĩa nhạc, trung tâm-nhà thi đấuTDTT, đình, chùa, nhà thờ,…
3. Phương tiện giao thông công cộng bị cấm hút thuốc lá hoàn toàn bao gồm:
a) Ô tô;
b) Tàu bay;
c) Tàu điện.
Điều 12. Địa điểm cấm hút thuốc lá trong nhà nhưng được phép có nơi dành riêng cho người hút thuốc lá
- Địa điểm cấm hút thuốc lá trong nhà nhưng được phép có nơi dành riêng cho người hút thuốc lábao gồm:
- Khu vực cách ly của sân bay;
b) Quán bar, karaoke, vũ trường, khách sạn và cơ sở lưu trú du lịch;
c) Phương tiện giao thông công cộng là tàu thủy, tàu hỏa.
* Nghị định số 176/2013/NĐ-CP ngày 14/11/2013 của chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế (PCTH thuốc lá)
Điều 23. Vi phạm quy định về địa điểm cấm hút thuốc lá
1. Cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 100.000 đồng đến 300.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:
a) Hút thuốc lá tại địa điểm có quy định cấm. Trường hợp hút thuốc lá trên tàu bay thực hiện theo quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hàng không dân dụng (3-5 triệu);
b) Bỏ mẩu, tàn thuốc lá không đúng nơi quy định khi hút thuốc lá tại những địa điểm được phép hút thuốc lá.
Điều 24. Vi phạm quy định về bán thuốc lá
- Cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 100.000 đồng đến 300.000 đồng đối với hành vi sử dụng thuốc lá khi chưa đủ 18 tuổi.
* Một số địa chỉ liên hệ
- q Chương trình Phòng chống tác hại thuốc lá – Bộ Y tế
Tầng 5, tòa nhà Toserco, số 273 Kim Mã, Ba Đình, Hà Nội– ĐT: (04) 38314892
- q Trung tâm Truyền thông Giáo dục sức khỏe – Sở Y tế TP. HCM
59B Nguyễn Thị Minh Khai – Q1 –TP HCM - ĐT: 9.309.086
- q Đơn vị Hô hấp – Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM
215 Hồng Bàng – Q5 – TP HCM – ĐT:(08) 8.594.470
- q Bệnh viện Lao và bệnh phổi Phạm Ngọc Thạch
120 Hồng Bàng – Q5 – TP HCM – ĐT: 38550207
- q Bệnh viện Nhân Dân gia Định
1 Nơ Trang Long- Quận Bình Thạnh- ĐT: (84-8) 38.412.692
CÂU HỎI LƯỢNG GIÁ
Câu 1: Theo em, hút thuốc lá ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe?
Câu 2: Hút thuốc lá thụ động là gì? Hút thuốc lá thụ động có ảnh hưởng đến sức khỏe như thế nào?
Câu 3: Các hành vi bị nghiêm cấm trong Điều 9 của Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá lien quan đến người chưa đủ 18 tuổi?